Search
Chaskel Prowizur (°26/02/1899 te Tarnow, Polen) is getrouwd met Chana Golda Birnberg (°19/11/1901 te Leipzig, Duitsland). Hun twee dochters worden in Hamburg geboren: Klara (°30/05/1922) en Edith (°30/11/1923). Chaskel is actief als koopman en verhuist in 1925 naar België. Hier verblijft hij illegaal vanaf eind december. Wachtend op zijn vrouw en kinderen woont hij op rue Laurent de Koninck 26 in Luik. Chana en haar dochters komen enkele maanden later aan in België: op 8 april 1926. Wanneer het gezin herenigd is, verhuizen ze naar in rue de l’Industrie in Seraing-sur-Meuse. Daar wordt zoontje Alfred geboren (°18/08/1926). Gedurende deze periode is Chaskel actief als bonthandelaar. In 1928 verhuist het gezin naar rue Enseignement in Luik. Het gezin verhuist heel erg vaak, bijna elk jaar. Zo wonen ze onder andere in Sint-Joost-ten-Node, Brussel en Molenbeek. Nadat ze in 1933 verhuizen naar de Ransfortstraat verwelkomen ze hun vierde kind: Maurice (°03/12/1933).
Het gezin lijkt moeilijk rond te komen en vraagt bijstand aan. Chaskel raakt in de problemen. In december 1935 beslist de Belgische overheid dat hij het land moet verlaten. Hij krijgt een visum om via Wenen naar Tarnow, Polen, te gaan om bij zijn vader te wonen. Chaskel keert echter al snel naar België terug omdat hij Polen niet binnen mag. Na zijn terugkeer geeft hij aan graag een nansenpaspoort te verkrijgen zodat hij met zijn gezin naar Amerika kan verhuizen. Het nansenpaspoort is een identiteitsbewijs of reisdocument ingevoerd door de Volkenbond voor vluchtelingen die geen geldig paspoort uit hun ontvluchte land hebben. Dit document zou hen de kans geven om verder te reizen. Chaskel kan via een brief aantonen dat een oom van hen in de Verenigde Staten woont. Deze oom stuurt hen bovendien geld om de oversteek te maken.
De dreiging van een mogelijke uitzetting blijft aanhouden en zowel Chaskels vrouw Chana als oudste dochter Klara vragen in een brief aan de overheid om medelijden. Behalve de eerste minister, ontvangt ook de koning een brief. Hierin vermeldt Klara hun gezinssituatie en vraagt of haar vader wat langer in België mag verblijven. Dit lijkt te werken want in februari 1938 verkrijgt Chaskel een identiteitskaart voor ‘Vaderlandsloozen’ die geldig is voor een aantal maanden zodat hij naar het buitenland kan reizen. Ondanks hij deze identiteitskaart krijg blijft het gezin om onbekende redenen in België. In december 1939 woont Chana met haar kinderen op Papenvest 90 in Brussel, waarbij ze nog steeds leven van financiële bijstand. Klara werkt als bureaumedewerkster bij het bedrijf ‘Lindor’ en Edith volgt naaicursussen aan de beroepsschool van Molenbeek.
In mei 1940 valt Duitsland België binnen en vanaf eind 1940 installeert het bezettingsregime anti-Joodse wetten. Op 18 december 1940 schrijft Chana zich in het Jodenregister in. Chaskel, Klara en Edith melden zich de dag erna. In augustus 1942 starten de deportaties. Joden krijgen een tewerkstellingsbevel waarmee ze zich moeten aanmelden in de Dossinkazerne. Edith krijgt zo’n Arbeitseinsatzbefehl en begeeft zich naar Mechelen. Ze wordt met transport II op 11 augustus 1942 naar Auschwitz-Birkenau gedeporteerd en is nooit teruggekeerd. Chaskel wordt door de Sicherheitspolizei-Sicherheitsdienst op 3 januari 1943 opgepakt en gedeporteerd met transport XX op 19 april 1943. Hij zit met zijn dochter Klara en schoonzoon Frain in dezelfde wagon. Chaskel is enkele dagen voor het vertrek ziek geworden. Eens in de trein spoort schoonzoon Frain hem en Klara aan om uit de trein te springen nu ze nog in België zijn. Klara aarzelt omdat Chaskel zo ziek is, maar beslist uiteindelijk toch samen met haar man te springen. Frain en Klara slagen erin uit handen van de Duitsers te blijven. Chaskel overlijdt in de wagon op weg naar Auschwitz-Birkenau en heeft bijgevolg het kamp nooit moeten ervaren. Zijn echtgenote en beide zonen overleven de oorlog wel.
Getuigenis: Aaron Bandler, “Watch: Holocaust survivro recounts leaving father behind on train to Auschwitz, receives message from him years later”, Jewish Journal, 13 oktober 2017, https://jewishjournal.com/news/worldwide/225828/225828/.
