Search
Leib Brener, ook Leon genoemd, wordt op 28 oktober 1892 geboren in het Poolse dorp Kolo. Hij wordt schoenmaker en emigreert in juli 1920 naar België. Na enkele weken in Antwerpen te hebben vertoefd, vestigt Leon zich in oktober in de Transvaalstraat in Anderlecht. In november 1920 voegt zijn verloofde Laja Cymerman zich daar bij hem. Ze trouwen religieus en hun eerste dochtertje Rachel wordt op 18 september 1921 in de Belgische hoofdstad geboren. Op 28 februari 1923 zegenen Leon en Laja hun burgerlijk huwelijk in op het stadhuis van Anderlecht en met de geboorte van dochtertje Dora op 18 juni 1924 is het gezin compleet.
De Breners hebben het moeilijk. Vader Leon worstelt om werk te vinden en zijn gezin te onderhouden, en moeder Laja lijdt aan een oogziekte waarvoor ze langdurig behandeld wordt. Ze kan dus niet werken of wat bijverdienen, zoals veel andere huismoeders doen, door bijvoorbeeld kleren te verstellen. Het gezin Brener verhuist regelmatig, al blijven ze binnen de Brusselse agglomeratie.
Het is onduidelijk hoe het gezin Brener in Noord-Frankrijk terechtkomt. Mogelijk verlaten ze België al eind jaren 1930, maar vermoedelijk slaan ze in mei 1940 op de vlucht en keren ze na de overgave niet naar Brussel terug. Over het verdere leven van de gezinsleden Brener in Noord-Frankrijk is weinig bekend: vader Leon en dochter Rachel werken mogelijk in de landbouw, terwijl dochter Dora het huishouden verzorgt nadat moeder Laja bijna geheel blind is geworden.
Op 11 september 1942, de ochtend na het Joodse Nieuwjaar, treft een razzia Noord-Frankrijk. 514 Joden uit Rijsel, Lens en Douai worden aangehouden door Feldgendarmen en Franse politieagenten, en per trein naar de Dossinkazerne overgebracht. Tot de groep behoren ook vader Leon en dochters Rachel en Dora die in Lens worden opgepakt. Hun namen verschijnen onder de nummers 168, 169 en 170 op de deportatielijst van Transport X. Hoe moeder Laja aan arrestatie is kunnen ontkomen, is niet bekend. Transport X verlaat Mechelen op 15 september 1942 en komt op 17 september 1942 in Auschwitz-Birkenau aan. Van Rachel en Dora Brener verdwijnt meteen elk spoor. Leon wordt als dwangarbeider geselecteerd. Het nummer 64105 wordt op zijn arm getatoeëerd, maar ook hij overleeft de oorlog niet.
Leons vrouw Laja keert in september 1944 naar Brussel terug. In februari 1945 dient ze een aanvraag in bij de Belgische overheid: ze heeft een paspoort nodig want ze wil naar Frankrijk reizen om haar man Leon en hun dochters Rachel en Dora op te sporen. Laja houdt de zoektocht jarenlang vol en smeekt tot in 1953 de Belgische overheid om haar man en kinderen naar haar terug te brengen. Laja overlijdt in 1971.
In 2023 geeft Jo Peeters, curator van het Huis van het Belgisch-Franse verzet, de collectie Calixte Vandevelde in bewaring bij Kazerne Dossin. De verzameling telt een dertigtal voorwerpen, gevonden in de Dossinkazerne in september 1944 door Jo’s grootvader Calixte die er als medewerker van de Regie voor Telefonie en Telegrafie (RTT) leidingen moest herstellen. In een uithoek van een opslagruimte naast de achteruitgang van de kazerne vond Calixte een kapot zakhorloge met in het opbergdoosje een stukje stof met onleesbare tekst erop. Kleinzoon Jo Peeters kan met behulp van geavanceerde scantechnieken enkele van de Jiddische woorden ontcijferen: “Ter herinnering aan Brener en kinderen”. Wie die boodschap achterliet kan niet meer achterhaald worden.
